Kto, z kim i dlaczego, czyli słowo wstępu o psychologii sportu
Sportowiec – niezniszczalny, trochę wariat, bo jak można tak codziennie, tak z samego rana i to jeszcze po kilka godzin, nonszalancko przekraczać granice wytrzymałości własnego ciała? Współczesny bohater, duma narodu, prototyp piękna, zdrowia, wytrzymałości. Gdzie tutaj miejsce na psychologa? Czas wejść za kulisy sportowego mitu o herosach.
Jesteś na stadionie, decydujące rzuty karne. Tysiące oczu skierowanych na Ciebie, nadzieja całej drużyny pokładana w Tobie. Słyszysz doping, naprzemiennie docierają do Ciebie deprymujące okrzyki kibiców drużyny przeciwnej. Widzisz trenera, który wykrzykuje najróżniejsze wskazówki. Co czujesz? Niepokój, stres, lęk, ekscytację, presję? Silne emocje, których nie umiesz nazwać?
Kilka słów o treningu mentalnym
Jednym z obszarów pracy psychologów sportu jest optymalizacja występu sportowego zawodników poprzez rozwój umiejętności mentalnych, którego to dokonuje się między innymi podczas treningu mentalnego. To właśnie za nim kryje się praca, którą wykonuje zawodnik w celu wzmocnienia tak zwanych rezerw, czyli pewnych umiejętności na niższym niż oczekiwany poziomie. Rezerwy mogą dotyczyć zarówno aspektów fizycznych wykonania, jak i psychologicznych, przy czym niezwykle istotna jest także identyfikacja mocnych stron zawodnika. Bazując na już posiadanych umiejętnościach, doskonalenie rezerwach może okazać się bardziej efektywne i satysfakcjonujące dla zawodnika.
Przewagę nad przeciwnikiem można więc uzyskać nie tylko dzięki treningowi fizycznemu, lecz także dzięki ćwiczeniom umysłu. Na czym dokładnie to polega i do jakich umiejętności się odnosi? Sam proces jest kwestią wysoce subiektywną, każdy zawodnik wymaga indywidualnego podejścia oraz dostosowanego planu treningowego. Można jednak wyróżnić pewien zakres obszarów pracy w psychologii sportu. Trening mentalny będzie obejmował takie praktyki jak relaksacja, pracę nad motywacją, pewnością siebie, radzeniem sobie ze stresem czy lękiem. To tylko niektóre z wielu elementów, nad którymi można pracować w celu poprawy występu sportowego.
Psycholog sportu nie tylko wspiera zawodnika na drodze do lepszego wykonania. Jego obecność jest także znacząca w takich momentach, jak doznanie kontuzji, czy kończenie kariery zawodowej. Są to wymagające zdarzenia w życiu sportowca, które stanowią wyzwanie nie tylko w odniesieniu do zmiany planów, priorytetów, codziennej rutyny. Mogą mieć one także znaczący wpływ na wykształconą już tożsamość sportowca, kwestionując dotychczas wyznawane wartości. Powstały dysonans może prowadzić do poważniejszych zaburzeń psychicznych, ucieczki w alkohol, narkotyki, bądź inne używki, co stanowi o unikowym sposobie radzenia i bywa destrukcyjną formą działania.
Psychologia sportu tylko dla zawodowców?
Mistrzostwo, zawody, kariera sportowa. Czy psycholog sportu współpracuje wyłącznie z zawodowcami? W żadnym wypadku. Współpraca z trenującymi amatorsko jest równie częstą praktyką. Wyznaczanie celów, motywacja, podnoszenie skuteczności działania to jedne z obszarów, w których współpraca z psychologiem sportu może przynieść oczekiwane efekty.
Psycholog sportu to specjalista pracujący nie tylko ze sportowcami. Aby zapewnić interaktywny i całościowy rozwój zawodnika, niezwykle ważne jest wsparcie, które będzie otrzymywał on od trenera, rodziców, nauczycieli, osób bliskich. Psycholog sportu pomaga zrozumieć, jakie mechanizmy stoją za zachowaniem, emocjami doświadczanymi przez zawodnika, co skutkuje adekwatniejszym zaadresowaniem potrzeb sportowca. Psycholog często pracuje również nad usprawnienie komunikacji między trenerem a zawodnikiem, dzięki czemu realizacja wspólnych oczekiwań jest skuteczniejsza. Podobne znaczenie ma współpraca psychologa z osobami znajdującymi się w najbliższym otoczeniu sportowca. Ważnym obszarem, który często wymaga konsultacji specjalisty, jest udzielanie wsparcia młodym sportowcom przez rodziców, które mimo najlepszych intencji, niejednokrotnie bywa nietrafione, a czasami nawet i demotywująca dla samego zawodnika. Proces ten bywa skomplikowany, dlatego warto odnieść się do sprawdzonych technik, a w ich doborze nieoceniona może okazać się właśnie pomoc psychologa sportu.
Psycholog sportu to także naukowiec
Warto podkreślić, że psycholog sportu to nie tylko praktyk. Psychologia sportu to także dziedzina naukowa, stosunkowo młoda, lecz prężnie się rozwijająca. Z roku na rok powstaje coraz więcej badań analizujących skuteczność stosowanych technik, a także opisujących mechanizmy psychologiczne, które wpływają na efektywność procesu treningowego i występu sportowego. Istnieją liczne artykuły opisujące korelacje między czynnikami osobowościowymi a wybitnymi osiągnięciami sportowymi, a także prace, które ukazują zestawienia skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem, aspektów wpływających na motywację, czy pewność siebie. Psychologia sportu to nauka empiryczna. Stosowana praktyka, wykorzystywane techniki, wszelkie zalecenia psychologów sportu powinny mieć swoje uzasadnienie w dotychczas przeprowadzonych badaniach i teoriach, dlatego ciągły rozwój naukowy jest podstawą tej dziedziny specjalizacji.
Psychologia sportu przeszła długą drogę. Światowej klasy zawodnicy coraz częściej podkreślają skuteczność treningu mentalnego i znaczenie, jakie praca z psychologiem miała nie tylko dla ich kariery, lecz także dla życia prywatnego. Czy jednak świadomość tego, jak istotna jest psychologia w sporcie, a także jakie korzyści wynikają ze współpracy z psychologiem sportu, są na tyle powszechne, żeby można było uznać, iż zawodnicy oraz trenerzy są otwarci na taką kooperację? Dalej często słyszy się krzywdzące komentarze, w których trenerzy twierdzą, że psycholog nie jest potrzebny ich drużynie, bo przecież „to nie jest banda świrów” lub równie często powielany ogląd, iż z psychologiem nie pracują zwycięzcy, tylko przegrywający, którzy używają psychologii jako wymówki dla braku osiągnięć. Psychologię sportu niewątpliwie czeka jeszcze mnóstwo wyzwań. Czy warto? Przekonajcie się sami!
Chciałbyś/chciałabyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
