Psychologiczne zmagania po Igrzyskach Olimpijskich. Jak przygotować się na niespodziewane?
Wyobraź sobie, że dorastałeś w przekonaniu, że Igrzyska Olimpijskie to Twój cel naczelny, graniczący z marzeniem, któremu podporządkowujesz swoje życie, bazujesz na nim własną tożsamość.
A co potem? Co się dzieje, jak ten cel osiągniesz?
Igrzyska Olimpijskie w Paryżu zbliżają się wielkimi krokami. Wszyscy zawodnicy, wspierani przez sztaby szkoleniowe, dbają o to, aby podczas tej wyjątkowej imprezy osiągnąć szczyt możliwości fizycznych. Czy jednak to samo dzieje się w zakresie przygotowania mentalnego? Czy zawodnicy są gotowi na to, co wiąże się z udziałem w Igrzyskach? Jak wygląda rzeczywistość po spełnieniu marzeń?
Okres po Igrzyskach Olimpijskich, niezależnie, czy wiąże się z przejściem zawodnika na emeryturę, czy nie, jest stresującym i złożonym momentem w karierze, który związany jest z pewnymi reakcjami emocjonalnymi i poznawczymi, charakterystycznymi dla doświadczenia depresji, stąd określenie depresja post-Olimpijska (Bradshaw, H., Howells, K., & Lucassen, M. 2022).
Przyjrzyjmy się więc, jak sami zawodnicy opisują ten okres i jakie działania proponują wdrożyć, aby post-Olimpijska depresja nie stanowiła tak dotkliwego zjawiska.
Olimpijskie marzenie vs Olimpijski koszmar
Pierwsza z analiz została przeprowadzona na czternastu brytyjskich olimpijczykach (Bradshaw, H., Howells, K., & Lucassen, M. 2022). Były to więc badania jakościowe, oparte o wywiad ze sportowcami. Dyskusja oscylowała wokół czterech tematów:
doświadczenie udziału w Igrzyskach Olimpijskich,
objawy post-Olimpijskiej depresji,
społeczne i psychologiczne wsparcie,
zalecenia względem przyszłego wsparcia dla olimpijczyków.
Na podstawie zebranych danych, dokonano podziału wyników na sześć wyróżniających się tematów.
Olimpijskie marzenie
Stanowi pierwszy ze zidentyfikowanych obszarów. Udział w Igrzyskach był dla zawodników kulminację lat treningu i dla wielu był spełnieniem życiowego marzenia o reprezentowaniu swojego kraju. Sportowcy wydawali się internalizować oczekiwania, że Igrzyska Olimpijskie będą najważniejszym i najbardziej spełniającym doświadczeniem w ich życiu.
Olimpijski koszmar
Ten obszar jest silnie powiązany z Olimpijskim marzeniem. Mimo teoretycznego spełnienia marzeń, którym był udział w Igrzyskach, doświadczenie to miało silne negatywne aspekty. Ci sami sportowcy opowiadali, że marzenie zamieniło się w koszmar; ten koszmar wiązał się z pojawieniem się wewnętrznych konfliktów, intruzją mediów, poczuciem izolacji oraz niepowodzeniem w spełnieniu własnych i cudzych oczekiwań.
Uprzedmiotowienie
Kilku sportowców wyraziło rozczarowanie sposobem, w jaki byli traktowani. W szczególności odnosiło się to do organizacyjnych aspektów udziału w Igrzyskach Olimpijskich; personelu sportowego, krajowych federacji sportowych oraz opinii publicznej. Sportowcy opisywali swoje ciała jako funkcjonalne obiekty, które zostały zdehumanizowane i sprowadzone do produktu, który istniał po to, aby występować dla rozrywki publicznej, a ostatecznie był traktowany jako rzecz jednorazowego użytku. Wszyscy sportowcy, bez wyjątku, uznali, że ich główną rolą było zdobywanie medali, aby zapewnić finansowanie swoim dyscyplinom sportowym i byli postrzegani jako maszyny produkujące medale.
Ocena otrzymanego wsparcia
Powszechnie dyskutowano o ogólnym braku wsparcia, jakie zawodnicy otrzymali od psychologów sportowych, krajowych federacji i/lub rodziny i przyjaciół. Uczestnicy rozmawiali o oficjalnym wsparciu psychologicznym i byli w konflikcie co do wartości psychologów sportowych w przygotowaniu ich do szerszego doświadczenia olimpijskiego oraz wsparcia po jego zakończeniu. Uznawali znaczenie dostarczania pomocy psychologicznej w sporcie, ale kilku uczestników wolało nie korzystać z usług psychologa sportowego. Ponadto uczestnicy byli sfrustrowani brakiem aktywnego wsparcia.
Ograniczone przygotowanie
Sportowcy uznali, że pomimo przygotowań, Igrzyska Olimpijskie nie spełniły oczekiwań wyrażonych w narracji marzeń i że nie zostali przygotowani na to rozczarowanie. Wszyscy uczestnicy zgodzili się, że formalne wsparcie wokół post-Olimpijskiej depresji powinno być dostępne po zakończeniu zawodów. Ponadto, trzech z uczestników uważało, że byłoby korzystne, gdyby zawodnicy zostali wcześniej ostrzeżeni o możliwości wystąpienia depresji po Igrzyskach, oraz otrzymali kilka wskazówek dotyczących radzenia sobie.
Radzenie sobie i przezwyciężanie
Niepowodzenie w kontekście zdobycia medalu, zwłaszcza gdy medal był realną możliwością, lub nie spełnienie oczekiwań, prowadziło do pojawienia się stresu, frustracji i złości. Kilku sportowców uważało, że ujawnienie swoich uczuć (czyli rozmowa z innymi, którzy mogli się z nimi utożsamiać i dzielić swoimi doświadczeniami) pomagało im poradzić sobie z rozczarowaniem. Sportowcy stosowali różnorodne inne metody radzenia sobie z depresją po Igrzyskach. Jedną z nich było unikanie, które polegało na próbie tłumienia wspomnień. Działania oparte na aktywności były także stosowane jako forma odwrócenia uwagi, w tym „ogrodnictwo jako odstresowanie, rodzaj terapii” i „muzyka”. Niektórzy zaangażowali się w bardziej intensywne i hedonistyczne działania, które można było uznać za nieadaptacyjne strategie radzenia sobie. Z kolei kilku sportowców zainwestowało ponownie swoją energię w sport i przeanalizowało swoje cele.
Doświadczenia australijskich Olimpijczyków z Rio
To badanie zostało przeprowadzone na osiemnastu australijskich olimpijczykach i również stanowi badanie jakościowe (Bennie, A., Walton, C. C., O’Connor, D., Fitzsimons, L., & Hammond, T. 2021). Tym razem próbowano określić wyzwania i pozytywne doświadczenia sportowców po udziale w Igrzyskach Olimpijskich tak, aby wskazać, co przyczyniło się do ich samopoczucia i zdolności do radzenia sobie (lub nie) podczas fazy depresji post-Olimpijskiej.
Analiza wyników badań umożliwiła wyróżnienie trzech głównych wątków, które pojawiały się w wypowiedziach zawodników:
ocena osiągnięć,
planowanie okresu poolimpijskiego,
dostępność wsparcia.
Ocena osiągnięć
W tym obszarze kluczowe okazały się zinternalizowane wyznaczniki sukcesu sportowego. Skupienie się na tym, co dla danego sportowca oznaczało zrealizowanie własnych oczekiwań, a nie na zewnętrznych wyznacznikach, okazało się mieć ogromne znaczenie w kontekście pozytywnego radzenia sobie z emocjami związanymi z udziałem w Igrzyskach Olimpijskich.
Planowanie okresu poolimpijskiego
Wszyscy uczestnicy badania zgodnie stwierdzili, że posiadanie planu na okres po Igrzyskach Olimpijskich pozytywnie wpłynęło na efektywność radzenia sobie w tym okresie. Planowanie powrotu do normalności lub czasu z dala od sportu po zakończeniu kampanii olimpijskiej miało duże znaczenie na samopoczucie sportowców podczas fazy depresji post-Olimpijskiej. Niepewność co do przyszłości, szczególnie w kontekście przejścia na sportową emeryturę, negatywnie oddziaływało na jakość nastroju w tym okresie.
Dostępność wsparcia
Sportowcy, którzy posiadali silne sieci wsparcia odznaczali się bardziej pozytywnym samopoczuciem w fazie post-Olimpijskiej, podczas gdy ci, którzy nie mieli dostępu do wsparcia lub nie mogli z niego skorzystać, mierzyli się z trudnościami na tle psychicznym. Ponadto stresory związane z krajowym systemem, takie jak restrukturyzacje organizacyjne, zmiany w szkoleniach i cięcia finansowe wyraźnie oddziaływały na samopoczucie sportowców.
Wnioski z badań
Co więc sugerują Olimpijczycy? Jakie działania powinny zostać podjęte, aby lepiej radzić sobie po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich? Istnieje kilka praktycznych przesłanek z przeprowadzonych badań.
Zarządzanie oczekiwaniami
Utrzymywanie realistycznych oczekiwań co do osiągnięć i wyników jest kluczowe. Sportowcy powinni zachować szeroką perspektywę, nie ograniczając własnej tożsamości do bycia olimpijczykiem. W tym celu pomocne może okazać się równoważenie celów sportowych i życiowych oraz skupienie się na wewnętrznych miarach sukcesu. Te oczekiwania powinny być zbieżne z celami trenera, krajowej federacji sportowej i Komitetu Olimpijskiego, aby zminimalizować presję zewnętrznych wskaźników osiągnięć i utrzymać dobre samopoczucie podczas fazy post-Olimpijskiej.
Konieczność jakościowego wsparcia
Po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich, wsparcie rodziny i przyjaciół miało kluczowe znaczenie dla samopoczucia sportowców. Chociaż sportowcy czuli się wspierani przed Igrzyskami Olimpijskimi, mieli wrażenie, że formalne wsparcie (gdy je otrzymywali) zmalało po zakończeniu imprezy, co bezsprzecznie wskazuje na konieczność zapewnienia dostępności odpowiednio przeszkolonego personelu w okresie bezpośrednio po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich, który aktywnie wychodziłby z inicjatywą wsparcia.
Warsztaty edukacji psychologicznej
Jedną z głównych rekomendacji jest konieczność przygotowania warsztatów edukacji psychologicznej przed Igrzyskami, aby pomóc sportowcom radzić sobie z przyszłymi wydarzeniami. Takie warsztaty powinny być prowadzone nie tylko przez psychologów, lecz także przez Olimpijczyków, którzy mogą podzielić się swoim doświadczeniem związanymi z tym okresem. Taki zabieg nie tylko zwiększyłby rzetelność prowadzonych warsztatów w oczach zawodników, lecz także pozytywnie wpłynąłby na ich poziom zaufania i gotowość do podzielenia się swoimi zmaganiami.
Planowanie i ustalanie celów
Bezdyskusyjnie korzystne okazało się także tworzenie planów na okres poolimpijski przed rozpoczęciem kampanii olimpijskiej (np. wakacje, powrót do pracy, nauka). Pomoc sportowcom w procesie planowania już na początku cyklu olimpijskiego będzie miała pozytywny wpływ na ich samopoczucie po zakończeniu Igrzysk.
To tylko niektóre z inicjatyw, mogących przynieść pozytywne rezultaty w kontekście radzenia sobie w poolimpijskiej rzeczywistości. Co może jednak okazać się kluczowe, to świadomość, że takie zjawisko jak depresja post-Olimpijska istnieje, jest normalne, mierzą się z nim inni i z całą pewnością dostępne są środki środki, dzięki którym można sobie z nim poradzić.
Chciałbyś/chciałabyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
Bennie, A., Walton, C. C., O’Connor, D., Fitzsimons, L., & Hammond, T. (2021). Exploring the experiences and well-being of Australian Rio Olympians during the post-Olympic phase: a qualitative study. Frontiers in Psychology, 12, 685322.
Bradshaw, H., Howells, K., & Lucassen, M. (2022). Abandoned to manage the post-Olympic blues: Olympians reflect on their experiences and the need for a change. Qualitative Research in Sport, Exercise and Health, 14(5), 706-723.
