Wrzesień nie cieszy się dobrą sławą. Jest to bowiem czas powrotu do obowiązków, porannego wstawania, dyscypliny. Jest to z pewnością okres pełen wyzwań, niepewności, a dla wielu niepokoju związanego z nowością. Szkoła to nie jedyny obowiązek. W dzisiejszych czasach zajęcia dodatkowe są nieodłącznym aspektem codzienności, a zakres i różnorodność wyboru bywają przytłaczające nie tylko dla uczniów.
Oczywiście tę złą wrześniową sławę da się naprostować. Jak to uczynić? Pierwszym krokiem może być zaangażowanie Twojej pociechy w planowanie tego, jak będzie wyglądał jego/jej harmonogram, a także jakie zajęcia dodatkowe będzie obejmować. Posiadanie wyboru może przyczynić się do zwiększenia poczucia kontroli, a to z kolei może prowadzić do lepszego zaangażowania w daną aktywności.
Dzisiaj przyjrzymy się więc, dlaczego na liście zajęć dodatkowych dla Twojego dziecka powinien znaleźć się sport, jak sprawić, aby był on atrakcyjny i jakie korzyści z niego wynikają dla rozwoju Twojej pociechy.
Zapraszam do lektury!
Dlaczego dziecko miałoby chcieć uprawiać sport?
Dzieci posiadają naturalną potrzebę ruchu. Z pewnością dla większości rodziców nie jest to dużym zaskoczeniem, da się to bowiem z łatwością zaobserwować na codzień. Dlatego też w wielu przypadkach, nie ma potrzeby wkładania dużego wysiłku w zaangażowanie dziecka w aktywność. Wynika to między innymi z dziecięcej motywacji, która sprawia, że wykonywanie danej czynności przez wiele godzin, przy braku nagrody, jest dla dzieci przyjemne i satysfakcjonujące. Mowa tutaj o motywacji autotelicznej, która zazwyczaj trwa do piątego roku życia.
Twoje zadanie jako rodzica w tym przypadku sprowadza się głównie do przedstawienia dziecku różnych dyscyplin sportu, tak żeby miało możliwość próbowania, sprawdzania siebie i swoich umiejętności i dalszego rozwoju w atrakcyjnym dla niego kierunku.
Jeśli Twoje dziecko zdecyduje się kontynuować przygodę ze sportem, jego motywacja z biegiem czasu, będzie ulegać zmianie. W okolicach wieku szkolnego, pojawia się świadomość istnienia punktów odniesienia i faktu, że poziom umiejętności określa się w pewnych ramach, które zazwyczaj korespondują z osiągnięciami innych osób. Jest to okres kształtowania się motywacji bazującej na rywalizacji i porównaniach.
Aby rywalizacja nie okazała się zniechęcająca, a dziecko chciało pozostać w sporcie, Twoja rola może okazać się nieoceniona przede wszystkim w obszarze wsparcia emocjonalnego. Takie wsparcie może przejawiać się chociażby w pomocy ze zrozumieniem emocji związanych z wygraną i przegraną, czy stresu, który pojawia się przed zawodami. Niezwykle ważna jest także Twoja postawa i nastawienie. Dziecko jest doskonałym obserwatorem, o czym warto pamietać, gdy Twoje emocje związane z udziałem dziecka w sporcie zaczynają być trudne do opanowania.
Co jest najważniejsze – perspektywa dzieci
Naturalna skłonność do aktywności wśród dzieci ma duże znaczenie. Nie jest jednak wystarczająca, aby dziecko w sporcie chciało pozostać na dłużej. Okazuje się, że istnieje kilka istotnych aspektów, które mają znaczenie w kontekście długoterminowego angażowania się w sport.
Badania wskazują, że najważniejszym powodem, dla którego dzieci chętnie angażują się w sportową działalność jest… dobra zabawa (Łuszczyńska, A. 2014). Powód wydaje się wręcz prozaiczny i oczywisty, jednak w momencie, gdy w grę zaczyna wchodzić rywalizacja, a dziecko okazuje się być sportowo utalentowane, często dobra zabawa schodzi na drugi plan, ustępując miejsca treningowi specjalistycznemu.
Drugim ważnym powodem jest rozwój własnych umiejętności (Łuszczyńska, A. 2014), co okazało się spójne w wielu dyscyplinach, a cecha ta jest istotniejsza dla chłopców niż dla dziewczynek.
Także aspekty współzawodnictwa są dla dzieci znaczące (Łuszczyńska, A. 2014). W tej kategorii motywujące dla młodych osób są osobiste wykonanie, czyli najlepsze możliwe wykonanie na takim poziomie, na jaki pozwalają umiejętności oraz uczciwa rywalizacja, czyli stosowanie zasad fair play. Młodzi ludzie podkreślili także istotność doświadczenia atmosfery współpracy w zespole (Łuszczyńska, A. 2014).
Oczywiście nie na wszystko jako rodzic będziesz miał wpływ. Warto jednak zadbać o te obszary, które Twojej kontroli podlegają. W ten sposób możesz pomóc zwiększyć zaangażowanie dziecka w sport, a także sprawić, że to doświadczenie będzie należało do przyjemnych.
Czy w sport warto inwestować?
Może zastanawiasz się, po co to wszystko? Dlaczego sportem warto się zainteresować?
Okazuje się, że korzyści wynikających ze sportowej aktywności jest wiele, o czym świadczą wyniki różnorodnych badań. Na przykład dzieci w klasach od trzeciej do siódmej (8-13 lat), które brały udział w zorganizowanych zajęciach sportowych, zgłaszały wyższą samoocenę niż te, które nie uczestniczyły w takich zajęciach (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
W innym badaniu dzieci w wieku 8-13 lat, które uprawiały sport, miały wyższą postrzeganą i rzeczywistą sprawność fizyczną oraz akceptację wśród rówieśników niż te, które nie uprawiały sportu (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
Podobnie istnieją dowody na to, że młodzież (osoby w wieku około 13-18 lat) czerpie liczne korzyści z udziału w sporcie. Między innymi, udział w sporcie wśród młodzieży wiązał się z poprawą:
- samooceny,
- regulacji emocji,
- relacji z rówieśnikami,
- pracy zespołowej,
- umiejętności społecznych,
- zdolności przejmowania inicjatywy,
- umiejętności przywódczych.
Co ważne, perspektywa rodziców i dzieci w tym obszarze często jest spójna. Na przykład 2 294 uczestników obozów letnich (średnia wieku 11 lat) oraz ich rodzice odpowiedzieli na ankietę przed, bezpośrednio po i sześć miesięcy po obozie, dotyczącą doświadczeń dzieci w odniesieniu do dziesięciu konstruktów związanych z rozwojem. Mierzone konstrukty rozwojowe obejmowały przywództwo, pozytywne wartości i podejmowanie decyzji, tożsamość, zawieranie przyjaźni, duchowość, świadomość ekologiczną, komfort społeczny, niezależność, relacje z rówieśnikami oraz przygodę/eksplorację (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
Rodzice i dzieci zauważyli pozytywne zmiany w zakresach takich jak przywództwo, tożsamość, zawieranie przyjaźni, duchowość, niezależność, relacje z rówieśnikami oraz przygoda/eksploracja (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
Te dane mogą pomóc podjąć decyzję, czy warto inwestować czas swój i dziecka w sportową działalność. Jeśli jednak masz wątpliwości, zobacz, co do powiedzenia w temacie mają inni rodzice.
Perspektywa rodziców
Aby lepiej zrozumieć, jak rodzice oceniają korzyści, wynikające z udziału ich dzieci w sporcie, przeprowadzono badanie, w którym wzięło udział dwudziestu dwóch rodziców (dziesięciu ojców, dwanaście matek), którzy posiadali dzieci w wieku od pięciu do ośmiu lat (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
Dzieci brały udział głównie w programach wielosportowych oraz w kilku konkretnych dyscyplinach, w tym piłce nożnej, hokeju, pływaniu, gimnastyce, łyżwiarstwie, narciarstwie, tenisie, koszykówce, baseballu, taekwondo, lacrosse, golfie i tańcu. Rodzice zgłaszali, że ich dzieci miały średnio 2,69 roku doświadczenia w uprawianiu zorganizowanego sportu.
Jakie efekty przyniosło takie doświadczenie według rodziców?
Wyniki podzielono na trzy kategorie:
- personalne,
- społeczne,
- fizyczne.
W pierwszej kategorii rodzice podkreślali, że udział w sporcie przełożył się u ich dzieci na pozytywną samoocenę poprzez zdobywanie poczucia tego, „kim są” i „co potrafią”. To z kolei skutkowało budowaniem pewności siebie. Ponadto dzieci rozwijały także swoją odpowiedzialność poprzez kształtowanie etyki pracy, zaangażowania, organizację i zarządzanie czasem. Jako ostatnią cechę w tej kategorii rodzice wymieniali sportowe zachowanie (fair play), co przejawiało się w nauce wartości zasad, rywalizacji, a także umiejętności wygrywania i przegrywania.
W kategorii społecznej rodzice wymieniali rozwój takich wartości, jak przyjaźń, współpraca, szacunek do autorytetu. Twierdzili także, że zaangażowanie w sport przekładało się na osiągnięcia szkolne ich dzieci poprzez lepsze dopasowywanie się do rówieśników, większą koncentrację oraz demonstrowanie pracy zespołowej w klasie.
Ostatnia kategoria dotyczyła aspektów fizycznych i tutaj rodzice zwrócili uwagę na dwie szczególnie istotne korzyści: rozwój podstawowych umiejętności sportowych oraz zdrowie i dobre samopoczucie. Zwłaszcza ten ostatni aspekt odegrał dużą rolę w ogólnej ocenie pozytywnego wpływu sportu na rozwój dziecka, ze względu na kształtowanie adaptacyjnego wizerunku ciała i dobrych nawyków.
Jaka jest Twoja rola?
Jeśli więc zdecydujesz się na to, aby sport był obecny w życiu Twojego dziecka, pamiętaj, że Twoja rola w jego doświadczeniu jest kluczowa.
Fredricks i Eccles (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014) stworzyli model, który dotyczy wpływu rodziców na motywację i osiągnięcia dzieci. Badacze sugerują, że rodzice pełnią trzy kluczowe role:
- dostawcy,
- interpretatora,
- wzoru do naśladowania.
Najbardziej bezpośredni sposób, w jaki rodzice wpływają na zaangażowanie dzieci w sport, to zapewnienie im możliwości uczestnictwa w programach sportowych. Rodzice zapisują swoje dzieci na zajęcia, a następnie wspierają ich dalsze zaangażowanie, opłacając składki, kupując sprzęt, przewożąc je na treningi i mecze oraz zapewniając wsparcie i zachętę. Jest to spełnienie roli dostawcy.
Rola interpretatora polega na przekazywaniu (świadomie, bądź nie) własnych przekonań i postaw na temat wartości sportu dzieciom. Dodatkowo, rodzice wpływają na postrzeganą przez dzieci własną kompetencję oraz samoocenę. W początkowych latach zaangażowania sportowego dzieci w dużym stopniu polegają na informacjach zwrotnych od rodziców jako głównym źródle informacji do oceny własnych umiejętności. W konsekwencji interpretacje rodziców dotyczące zdolności ich dzieci są pozytywnie związane z własnym postrzeganiem kompetencji przez dzieci, więc zachowania i opinie rodziców mają znaczący wpływ na samoocenę dzieci. Co ważne, dzieci, które mają wyższe przekonania o swoich kompetencjach, wyrażają większą radość z uprawiania sportu i mają większe szanse na kontynuowanie uczestnictwa w porównaniu z dziećmi, które mają niższe przekonania o swoich kompetencjach. Zadowolenie rodziców oraz ich interpretacja ogólnych doświadczeń dzieci w programach sportowych są ważnymi czynnikami prognostycznymi dalszego uczestnictwa. Jeśli rodzice uważają, że ich dzieci nabywają ważnych umiejętności i rozwijają się, są bardziej skłonni do dalszego wspierania zaangażowania swoich dzieci w zorganizowany sport.
Wreszcie, rodzice wpływają na rozwój dzieci, będąc wzorami do naśladowania w zakresie pozytywnych zachowań, postaw i przekonań dotyczących uczestnictwa w sporcie. Udział rodziców w sporcie jest pozytywnie skorelowany z poziomem uczestnictwa i zaangażowania ich dzieci. Wpływ rodzicielskiego modelowania jest szczególnie widoczny u najmłodszych. Badania wykazały, że dzieci aktywnych rodziców osiągały wyższe wyniki w zakresie zainteresowania aktywnością fizyczną i uczestnictwem w sporcie, postrzeganą kompetencją oraz poziomem aktywności fizycznej w porównaniu z dziećmi nieaktywnych rodziców (Neely, K. C., & Holt, N. L. 2014).
Oczywiście sport jest jedną z możliwości, a jak wiemy, wybór jest ogromny, niekiedy przytłaczający, a czas w ciągu dnia ograniczony. Artykuł ten miał na celu przybliżenie korzyści, które wynikają z uprawiania sportu, ponieważ poprzez budowanie świadomości zdobywamy niezbędną wiedzę, aby proces podejmowania decyzji był mniej obciążający. To, co jednak powinno być kluczem podczas wyboru, są preferencje Twojego dziecka. Tylko wyrażając chęć uczestnictwa, dziecko jest w stanie czerpać przyjemność z danej aktywności i tym samym, dobrze się przy tym bawić, a jak już wiemy, dobra zabawa jest dla dzieci najważniejsza.
Chciałbyś/chciałabyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
Źródła:
- Neely, K. C., & Holt, N. L. (2014). Parents’ perspectives on the benefits of sport participation for young children. The Sport Psychologist, 28(3), 255-268.
- Łuszczyńska, A. (2014). Psychologia sportu i aktywności fizycznej: zagadnienia kliniczne. Wydawnictwo Naukowe PWN.