Grudzień to czas, w którym wielu z nas spogląda wstecz na mijający rok. W tym okresie naturalnie zastanawiamy się nad osiągnięciami, analizujemy postępy i planujemy kolejne kroki. Dlatego też chciałbym Cię zachęcić do refleksji – nie nad tym, co udało Ci się zdobyć, lecz nad tym, kto pomógł Ci dojść do tego miejsca, kto oferował Ci wsparcie w trudnych momentach.
Wyobraź sobie, że spełniłeś/spełniłaś swoje największe sportowe marzenie. Być może zdobyłeś/zdobyłaś wymarzony medal, wygrałeś/wygrałaś decydujący mecz lub przekroczyłeś/przekroczyłaś własne granice. Jak więc wygląda ten moment? Co więcej, z kim go świętujesz? Do kogo pierwszego dzwonisz, aby podzielić się nowiną? Co więcej, kto cieszy się z Twojego osiągnięcia conajmniej tak mocno jak Ty?
Teraz pomyśl: czy Twój sukces smakowałby tak samo, gdybyś nie mógł/mogła dzielić go z najbliższymi?
Każdy etap Twojej drogi sportowej był możliwy dzięki ludziom, którzy wierzyli w Ciebie, wspierali Cię, motywowali i pomagali pokonywać przeszkody. Na przykład rodzice, którzy zawozili Cię na treningi, inwestowali w sprzęt i stawiali na pierwszym miejscu Twoje pasje. Dalej, przyjaciele i koledzy z drużyny dzielili z Tobą zarówno porażki, jak i triumfy. Wreszcie trenerzy, którzy swoją wiedzą i zaangażowaniem pomagali Ci się rozwijać.
Przyjrzyjmy się więc, jaką rolę w karierze sportowej odgrywają bliscy i czy bez nich to wszystko byłoby możliwe? Co więcej, zastanówmy się, czy miałoby to sens. Porozmawiajmy więc o wsparciu społecznym!
Wsparcie społeczne w sporcie pod naukowym mikroskopem
To, jak duże znaczenie odgrywa wsparcie społeczne w sportowej karierze, na każdym kroku podkreślają wielkie sportowe nazwiska. Co więcej, ich słowa potwierdzają liczne badania naukowe. Wsparcie społeczne to nie tylko konkretne gesty i działania, które otrzymałeś/otrzymałaś w danym momencie (tzw. wsparcie otrzymane), lecz również samo przekonanie, że takie wsparcie będzie dostępne, gdy tego potrzebujesz (tzw. wsparcie postrzegane) (Katagami, E., & Tsuchiya, H. 2017).
Co ciekawe, wsparcie społeczne dla każdego może oznaczać coś innego. Aby jednak ułatwić rozmowę o tym zjawisku, badacze dokonali podziału na różne formy wsparcia:
- emocjonalne – wzmacniające poczucie bycia ważnym i kochanym.
- w budowaniu poczucia własnej wartości – pomagające zwiększać samoocenę i wiarę w swoje kompetencje.
- informacyjne – polegające na udzielaniu porad lub wskazówek.
- rzeczowe – zapewniające konkretne, praktyczne formy pomocy (Katagami, E., & Tsuchiya, H. 2017).
Nie ulega wątpliwości, że każda z tych form wsparcia ma swoje znaczenie. Co więcej, wsparcie emocjonalne okazało się być kluczowe dla dobrostanu zawodnika i satysfakcjonującej kariery sportowej (Duncan S.C., et al., 2005). Oprócz tego, korzyści płynące z otrzymywania wspierającego zachowania pozytywnie wpływają na wyniki, pewność siebie oraz radzenie sobie ze stresem podczas zawodów (Katagami, E., & Tsuchiya, H. 2017).
Wsparcie społeczne możemy otrzymywać z najróżniejszych źródeł, a skuteczność tego wsparcia będzie zależała od wielu czynników, także od naszej gotowości na jego otrzymanie. Rees i Hardy (2000) twierdzą, że sportowcy mogą osiągać swoje cele, o ile mają wsparcie społeczne. Rodzina, przyjaciele i trenerzy są więc siłami napędowymi, które motywują do treningu i zwiększają Twoje szanse na odniesienie sukcesu. Ciekawa perspektywa, prawda?
Rodzinne wsparcie w nieoczywistej odsłonie
Rodzina stanowi filar, na którym rozwija się sportowa przygoda. Wpływ na jakość zaangażowania w sport ma nawet to, czy rodzice są aktywni fizycznie, czy też nie. Teoria społecznego uczenia się Bandury pokazuje, że zaangażowanie rodziny w aktywności sportowe stanowi silną motywację dla dzieci, by podążały tym samym śladem (Barça Innovation Hub. n.d.)
Oprócz tego, że rodzice zwiększają Twoje szanse na satysfakcjonująca karierę poprzez aktywną działalność sportową, swoją cegiełkę dokładają także wierząc w Twoje umiejętności. Zaskakująco, dzieci mają tendencję do dostosowywania swojego zachowania do wyobrażeń rodziców na ich temat. Na przykład, w badaniach nad piłkarzami Babkes i Weiss (1999) ustalili, że kiedy dzieci otrzymywały pozytywną informację zwrotną od matki lub ojca, ich poziom rywalizacji się poprawiał. Należy jednak pamiętać, że ten efekt może działać w obie strony. Kiedy rodzice mają oczekiwania, które znacznie przewyższają rzeczywisty potencjał dziecka, może to być silnie zniechęcające i prowadzić do porzucenia sportu.
Co więcej, na samym początku Twojej przygody ze sportem, to wsparcie rodziców miało największe znaczenie przy Twojej własnej ocenie swoich zdolności fizycznych. Brustad zauważa, że im więcej wsparcia i zachęty rodzice oferują swojemu dziecku, tym bardziej pozytywnie będzie ono postrzegać swoje umiejętności. Ma to więc bezpośredni wpływ na rozwój pewności siebie, motywacji i osiągnięć (Brustad, R. J. 1992).
Jak zapewne zdążyłeś/zdążyłaś zauważyć, wsparcie nie zawsze przejawia się w oczywistej formie i nie musi być oferowane wyłącznie w momentach kryzysu. To mogą być także bardziej subtelne zachowania, takie jak te wymienione powyżej, które sprawiają, że sport odgrywa ważną rolę w Twoim życiu.
Wsparcie jako narzędzie pracy Dobrego Trenera
Przede wszystkim, rola trenera ma ogromne znaczenie już od samego początku. To on bowiem wprowadza Cię w świat sportu, pokazuje, na czym polega rywalizacja, ciężka praca, znaczenie sukcesu i porażki. Ogromny odsetek zawodników rezygnuje na wczesnym etapie swojej kariery ze względu na presję, wysokie oczekiwania oraz brak przestrzeni na popełnianie błędów. Dlatego też, rola trenera jest kluczowa, a jego zadaniem jest odpowiedni dobór treningów oraz umiejętne zarządzanie planem zawodów, adekwatnie do potrzeb i umiejętności zawodnika, uwzględniając także dojrzałość i gotowość psychiczną sportowca do podjęcia wyzwań.
Czy zastanawiałeś/zastanawiałaś się kiedyś nad tym, jakie cechy posiada wspierający trener? Naukowcy postawili sobie to pytanie, a dokładniej zapytali o to pływaków, którzy wyróżnili klika kluczowych aspektów, które powodują, że ich trener to dobry trener (Shanmugam, V., & Jowett, S. 2016). Okazało się, że duże znaczenie odgrywają w tym przypadku zdolności komunikacyjne i umiejętność przekazywania konstruktywnej informacji zwrotnej. Niemniej ważną kwestię stanowiła motywacja, zachęcanie do działania, a także okazywanie wiary w sportowe zdolności zawodników.
Grupa rówieśnicza – inny wymiar wsparcia
Z czasem coraz większego znaczenie nabiera grupa rówieśnicza, a w tym przypadku, koledzy z drużyny. To oni najlepiej rozumieją z czym się zmagasz, jakim wyzwaniom stawiasz czoła, są z Tobą w momentach sukcesów, a także porażek. Zrozumienie stanowi bardzo istotną formę wsparcia, dlatego też atmosfera w drużynie i spójność grupy niejednokrotnie mają kluczowe znaczenie przy decyzji o kontynuowaniu uprawiania sportu lub jej braku. O tym, czym jest spójna grupa i jak spójność przekłada się na sukces sportowy, możesz przeczytać tutaj:
Nie ma najmniejszej wątpliwości, że to Ty jesteś twórcą swojego sukcesu. Warto jednak, zwłaszcza w tym wyjątkowym okresie, docenić także wkład bliskich w Twoje osiągnięcia. Badania pokazują bowiem, że sportowa droga bez społecznego wsparcia to przygoda trudna i pełna wyzwań, a samotne stawianie czoła trudnościom może prowadzić do wypalenia i przedwczesnej rezygnacji ze sportu.
Czas na wyzwanie!
Dlatego też mam dla Ciebie małe wyzwanie, dzięki któremu z łatwością uświadomisz sobie, jak dużą rolę w Twojej sportowej karierze odgrywają najbliższe Ci osoby – stwórz swoją własną „Kronikę Wsparcia”. Jak to zrobić?
Krok 1
Po pierwsze, zastanów się nad trzema najważniejszymi momentami w swojej karierze sportowej. Może to być początek Twojej przygody ze sportem, przełomowy moment w treningu, wygrana, trudny moment po porażce, czy chwila, która wymagała od Ciebie dużego wysiłku fizycznego lub psychicznego. W swoim dzienniku lub na kartce opisz te momenty.
Krok 2
Po drugie, zastanów się, kto wtedy stał obok Ciebie. Do każdej z tych sytuacji przypisz osobę (lub osoby), która miała istotny wpływ na to, jak poradziłeś/poradziłaś sobie z tym wyzwaniem. Opisz, w jaki sposób ta osoba Ci pomogła – może to być konkretna rozmowa, wspólne działanie, sposób, w jaki ta osoba dała Ci poczucie pewności, pomogła w przezwyciężeniu wątpliwości lub podjęciu trudnych decyzji.
Krok 3
Następnie pomyśl, jak to wsparcie wpłynęło na Twoje podejście do treningów, rywalizacji, sukcesów i porażek. Jakie znaczenie miało w tamtej konkretnej sytuacji? Za co jesteś im wdzięczny/wdzięczna? Zapisz swoje przemyślenia.
Krok 4
Niech Twoi bliscy się o tym dowiedzą! Wykonaj jeden gest, który wyrazi Twoje podziękowanie za pomoc i wsparcie, które otrzymałeś/otrzymałaś. Może to być rozmowa, list, prezent, który wyrazi Twoją wdzięczność. Zrób to świadomie, nawiązując do swoich refleksji.
„Kronika Wsparcia” to sposób na głębsze zrozumienie swojej sportowej drogi, refleksję nad tym, co Cię ukształtowało, oraz na rozwój relacji, które pozwalają Ci osiągać więcej w sporcie i nie tylko. Docenienie wsparcia i wyrażenie wdzięczności mogą okazać się doskonałymi świątecznymi prezentami dla Twoich najbliższych.
Chciałbyś/abyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
Źródła:
- Babkes, M. L., & Weiss, M. R. (1999). Parental influence on children’s cognitive and affective responses to competitive soccer participation. Pediatric exercise science, 11(1), 44-62.
- Barça Innovation Hub. (n.d.). Sport psychology for athletes development. Retrieved from https://barcainnovationhub.com
- Brustad, R. J. (1992). Integrating Socialization Influences Into the Study of Children’s Motivation in Sport. Journal of sport & exercise psychology, 14(1).
- Duncan, S. C., Duncan, T. E., & Strycker, L. A. (2005). Sources and types of social support in youth physical activity. Health psychology, 24(1), 3.
- Katagami, E., & Tsuchiya, H. (2017). Effects of Received Social Support on Athletes’ psychological well-being. International Journal of Sport and Health Science, 15, 72-80.
- Shanmugam, V., & Jowett, S. (2016). Creating a successful and effective coaching environment through interpersonal sports coaching. Sport and exercise psychology: Practioner case studies, 215-238.