Jak pogodzić naukę z karierą sportową? Program optymalnego wykonania w sporcie
Wiążąc swoje życie i karierę zawodową ze sportem, trzeba liczyć się z faktem, że droga do sukcesu będzie wyboista. Wynika to z unikatowości stresorów, z którymi zawodnik musi się zmierzyć, a które często są niezrozumiałe dla osób ze sportem niezwiązanych.
Obecnie, wielu zawodników, oprócz kariery sportowej, podejmuje także edukację na uczelniach wyższych, co niewątpliwie może stanowić dodatkowe źródło stresu. Nie powinno więc dziwić, że wspomniana grupa jest wyjątkowo podatna na doświadczenie problemów na tle psychicznym, które niejednokrotnie skutkują także obniżeniem efektywności sportowej. Co jest natomiast zaskakujące, to brak działających i ukierunkowanych programów pomocowych, które uwzględniłyby specyfikę funkcjonowania młodych sportowców.
Na przeciw temu problemowi wychodzi The Optimum Performance Program in Sports (Program Optymalnego Wykonania w Sporcie) – program kierowany do młodych sportowców, zmagających się z problemami na tle psychicznym.
Czemu sportowcy nie chcą korzystać ze specjalistycznej pomocy?
W 2018 roku, grupa badaczy zidentyfikowała stale rosnący odsetek studiujących sportowców, którzy zmagają się z problemami związanymi ze zdrowiem psychicznym. Ponadto, według ich obserwacji, w odniesieniu do tego procentu, niezwykle mało osób decydowało się na skorzystanie z dostępnej specjalistycznej pomocy. To oczywiście zrodziło pytania odnoszące się do przyczyny takiego stanu i zainspirowało inicjatywy potencjalnych możliwości rozwiązań problemu.
Wnioski, które można wyciągnąć z dostępnych badań, jednoznacznie wskazują na negatywny stosunek, jaki sportowcy mają względem instytucji zdrowia publicznego. Jedną z przyczyn takiego stanu jest brak zrozumienia sytuacji studiujących sportowców przez specjalistów, ich codziennych zmagań, konieczności lawirowania między treningami, zawodami, nauką, życiem towarzyskim. To powoduje brak adekwatnej komunikacji i odpowiednio dobranych narzędzi, dzięki którym możliwa byłaby realna pomoc. Oczywistym rozwiązaniem tego problemu, wydaje się dostosowanie interwencji pomocowych do panującej kultury sportowej. Taką próbą jest właśnie TOPPS.
Podstawy teoretyczne TOPPS
The Optimum Performance Program in Sports jest inspirowany filozofią psychologii pozytywnej i został oparty na Family Behaviour Therapy (Behawioralnej Terapii Rodzinnej, FBT), która stanowi wszechstronną interwencję, powstałą w celu redukcji odsetka osób uzależnionych od substancji oraz stanowi punkt wyjścia do pracy z innymi problemami związanymi ze zdrowiem mentalnym.
Styl terapeutyczny zarówno w FBT, jak i w TOPPS bazuje na wzmacnianiu zasobów. Główna różnica polega jednak na tym, że w TOPPS podkładem teoretycznym pracy stała się optymalizacja występu sportowego. Podobnie zmodyfikowane zostały protokoły FBT.
Celem takiego zabiegu było dopasowanie stosowanych procedur do kultury sportowej. Tak więc w podejściu optymalizacji, uczucia, myśli i zachowania są konceptualizowane tak, aby jak najskuteczniej oddziaływały na efektywność sportową – interwencje oscylują więc wokół poznawczych i behawioralnych umiejętności, które usprawniają występ podczas zawodów. Takie działania ma na celu aktywnie redukować społeczny stygmat związany z korzystaniem z usług ośrodków zdrowia psychicznego wśród sportowców.
Struktura programu
Struktura TOPPS została precyzyjnie opracowana, a interwencje skupiały się zarówno na optymalizacji występu sportowego, jak i efektywności w życiu poza sportem. W interwencjach brały udział także osoby bliskie uczestników, które wspierały ich w aktywnym udziale w spotkaniach, ustalaniu optymalnych celów, modelowaniu umiejętności. Terapeuci zostali specjalnie przeszkoleni tak, aby nacisk podczas sesji był kładziony na pozytywną informację zwrotną, a mniejsza uwaga była kierowana na zachowanie niepożądane. Ważne także było podkreślenie empatii terapeutów, ich umiejętności wczuwania się w wyrażane obawy, zdolności deskryptywnego chwalenia myśli, zachowania i atrybutów uczestników. Mieli oni za zadanie używać obiektywnego, niestygmatyzującego i zorientowanego na osiągnięcia słownictwa.
Każde spotkanie było zapoczątkowane ćwiczeniem, które miało wpłynąć na uzyskanie optymalnego nastawienia (relaksacja, optymalne pobudzenie, odgrywanie ról itp.). Żeby zwiększyć motywację, ważnym elementem interwencji było ustalanie celów zarówno niespecyficznych (np. myśl pozytywnie), jak i specyficznych (np. uczęszczaj na treningi codziennie rano), tworzenie planu ich osiągnięcia, aktywny monitoring i proces nagradzania osiągnięć. Uczestnicy byli także zachęcani do analizy konsekwencji, które miałyby miejsce w przypadku braku realizacji zamierzonych celów.
W ramach holistycznego podejścia do interwencji, zapewniano szkolenia z zarządzania finansami, zorganizowano trening komunikacji, szkolenie dotyczące rozwoju zawodowego, a także z zakresu umiejętności samokontroli.
Grupą kontrolną badania stanowili uczestnicy, którzy korzystali ze standardowych programów dedykowanych studentom danych uczelni. Interwencje różniły się więc w zależności od nurtu terapeutycznego, kwalifikacji terapeuty oraz intensywności i długości sesji.
Rezultaty ingerencji TOPPS
Rezultaty TOPPS okazały się być niezwykle pozytywne, zarówno w odniesieniu do uzyskanej poprawy zdrowia psychicznego uczestników, ich nastroju, a także aspektów psychicznych mających wpływ na wykonanie sportowe podczas zawodów i treningów.
Ponadto, sportowcy biorący udział w TOPPS, odznaczali się wyższym wskaźnikiem szczęścia w relacji z bliską osobą, uczestniczącą w spotkaniach i podkreślali ich wkład w uzyskaną poprawę. Do czynników, uważanych za kluczowe w kontekście powodzenia tej interwencji, można zaliczyć:
przewartościowanie klinicznej estetyki na kontekst sportowy,
koncentrację na optymalizacji występu sportowego, w przeciwieństwie do próby eliminacji patologii,
czynne angażowanie uczestników w tworzenie struktury programu,
To, co wydaje się być szczególnie widoczne w tym badaniu, to prostota i oczywistość zastosowanego rozwiązania, zwyczajna reakcja na przedstawione przez zawodników zmagania i zastrzeżenia względem oferowanej pomocy, które stanowiły kluczowy aspekt ograniczający skuteczność interwencji.
Stosunkowo niewielka modyfikacja i uwzględnienie kontekstu sytuacyjnego (w tym przypadku środowiska sportowego), nie tylko sprawiły, że efektywność stosowanych strategii znacznie wzrosła, sprawiając, że uczestnicy TOPPS zostali wyposażeni w mechanizmy, dzięki którym są w stanie umiejętnie radzić sobie z problemami oraz odnosić sukcesy sportowe, lecz także zmieniły nastawienie uczestników względem samej możliwości skorzystania ze specjalistycznej pomocy dzięki redukcji stygmatyzacji z tym związanej.
Warto mieć więc na uwadze, że mimo konieczności praktykowania pewnych jednolitych standardów w odniesieniu do stosowanych procedur, czasami o efektywności naszej interwencji świadczy zachowanie elastycznego i indywidualnego podejścia względem każdego klienta.
Chciałbyś/chciałabyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
Źródła: 1. Donohue, B., Gavrilova, Y., Galante, M., Gavrilova, E., Loughran, T., Scott, J., … & Allen, D. N. (2018). Controlled evaluation of an optimization approach to mental health and sport performance. Journal of Clinical Sport Psychology, 12(2), 234-267. 2. Pitts, M., Donohue, B., Schubert, K. N., Chow, G. M., Loughran, T., & Gavrilova, Y. (2015). A systematic case examination of The Optimum Performance Program in Sports in a combat sport athlete. Clinical Case Studies, 14(3), 178-190.
