Psychologia sportu a psychologia w sporcie. Właściwie co za różnica?
Wbrew pozorom dość istotna. Mimo rosnącej świadomości w kwestii zakresu pracy psychologów sportu, sformułowań tych często używa się zamiennie, co bywa dezorientujące dla sportowców i specjalistów, a niekiedy prowadzi do błędów w praktyce, dlatego warto raz na zawsze rozwiać wątpliwości i podkreślić istotność różnicy, która kryje się między praktyką w psychologii sportu, a psychologią w sporcie samą w sobie.
Czym jest psychologia sportu?
Najłatwiej będzie zacząć od definicji. Psychologia sportu jest dziedziną, posiadającą swoje podłoże w psychologii. Czerpie z niej bowiem ogólne teorie, zasady, techniki oraz strategie, przy użyciu których specjaliści są w stanie pracować nad zwiększeniem skuteczności występu sportowego. W znacznej części, praca psychologa sportu wiąże się z praktyką treningu mentalnego, opierając się na wzmocnieniu oraz rozwoju umiejętności mentalnych, które mogą zostać wykorzystane podczas startu, treningu, czy w funkcjonowaniu w życiu codziennym. Do takich zdolności będziemy zaliczać relaksację, radzenie sobie ze stresem, lękiem, presją, pracę nad motywacją zawodnika oraz wiele innych. Oczywiście istnieją różne obszary pracy psychologa sportu, o których więcej możesz przeczytać tutaj:
Nakreślając różnicę pomiędzy psychologią sportu a psychologią w sporcie, warto odnieść się do tego, z kim psycholog będzie pracował w przypadku tych dwóch dziedzin. Psycholog sportu docelowo pracuje z zawodnikiem, trenerem, rodzicem zawodnika, podczas gdy psycholog będzie pracował z osobą, która doświadcza problemów w obszarach, niekoniecznie związanych ze sportem. Początkowo może wydać się to mało logiczne i nieintuicyjne, jednak po głębszej analizie z pewnością nabierze sensu.
Psychologia jako forma wsparcia nie tylko w obszarze efektywności występu sportowego
Warto uświadomić sobie, że sport zawodowy to kariera. Bycie sportowcem oznacza obranie pewnej ścieżki zawodowej. Oprócz tego sportowiec to osoba, która zmaga się z analogicznymi wyzwaniami jak każdy z nas. Biorąc pod uwagę specyfikę kariery sportowej, pogodzenie życia codziennego z treningami, obozami, zgrupowaniami i zawodami bywa problematyczne, niekiedy prowadzi do pojawienia się różnorodnych problemów na tle psychicznym, które oddziałują na dobrostan sportowca, jego życie prywatne i zawodowe. W tym momencie nieoceniona może okazać się pomoc psychologa, psychoterapeuty.
Z jakimi problemami sportowcy najczęściej trafiają na terapię?
Zaburzenia nastroju
„Są takie dni, kiedy czuję się absolutnie bezwartościowy. Kiedy całkowicie się zamykam, ale mam w sobie ten kipiący gniew. Jeśli mam być szczery, to więcej niż raz wrzeszczałem na głos: Nie chcę być sobą! Czasami pojawia się to przytłaczające poczucie, że nie jestem w stanie już dłużej tego wytrzymać. Nie chcę być już dalej sobą. To trochę jak w tej scenie z „The Last Dance”, w której Michael Jordan jest na kanapie, pali cygaro i jakby chciał powiedzieć: Koniec. Przerwa. Nie może już dalej.„.
Dla wielu będzie zaskoczeniem, że te słowa zostały wypowiedziane przez 23-krotnego mistrza olimpijskiego, 26-krotnego mistrza świata i rekordzistę świata Micheala Phelpsa. Sportowcy często zmagają się z problemami dotyczącymi zaburzeń nastroju, które niejednokrotnie związane są z zaangażowaniem w zbyt intensywny trening oraz nieprzestrzeganiem zasad odnoszących się do odpowiedniej regeneracji.
Taka kombinacja może prowadzić do chronicznego zmęczenia, a co za tym idzie, zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji. Oprócz tego, duże znaczenie mają również indywidualne predyspozycje, takie jak czynniki genetyczne, czy środowiskowe. Warto jednak podkreślić, iż mimo że jest to jeden z częściej występujących problemów wśród sportowców, to jednak wskaźnik depresji w tej grupie jest niższy niż ten prezentowany przez populację ogólną.
Zaurzenia odżywiania
Rok 1994. W wieku 22 lat Christie Henrich, światowej klasy gimnastyczka, umiera ważąc 27 kilogramów.
W roku 2015 Yang Jian Bing, zawodnik MMA, umiera w wyniku powikłań spowodowanych zbijaniem wagi.
Badania wykazują, że wyczynowe uprawianie sportu jest związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń odżywiania. Oprócz anoreksji i bulimii, w świecie sportu można wyróżnić specyficzne problemy, charakterystyczne dla tej populacji.
Jednym z nich jest tak zwana triada atletyczna, zaburzenie występujące wśród kobiet, które związane jest z restrykcją odżywiania, zanikiem miesiączkowania i wystąpieniem osteoporozy.
Innym problemem jest anoreksja atletyczna, która pod względem objawów jest podobna do anoreksji. Zasadnicza różnica pojawia się przy określeniu motywacji. Dla anoreksji atletycznej bowiem nie będzie ona związane z wyglądem i masą ciała, lecz z chęcią osiągania lepszych wyników sportowych. Anoreksja atletyczna często występuje wśród gimnastyczek, u skoczków czy biegaczek narciarskich, czyli u zawodników, którzy uprawiają sporty, gdzie niska masa ciała ma przełożenie na osiągane wyniki.
Mimo iż zaburzenia odżywiania w sporcie występują zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, to problemy te będą częstsze u płci żeńskiej. Duże znaczenie ma także rodzaj uprawianej dyscypliny.
Nadużywanie substancji
„Byliśmy na zgrupowaniu w Holandii. Każdego dnia płakałem i nie chciałem tego robić. Kiedy to wreszcie się skończyło, to zacząłem pić. Piłem od poniedziałku do piątku, a potem od piątku do niedzieli. Potem pojawiła się kokaina. Wszystko w poszukiwaniu szczęścia, którego i tak nie znalazłem.” – Tyson Fury.
Jakie są powody występowania nadużywania substancji w środowisku sportowym? Oczywiście spektrum jest szerokie i wysoce subiektywne. Naukowcy zauważyli jednak pozytywną korelację między wysokim poziomem poszukiwania wrażeń a skłonnością do sięgania po alkohol. Także osoby, które mają tendencję do unikowego radzenia sobie ze stresem, będą charakteryzowały się większym prawdopodobieństwem do angażowania się w epizody ciężkiego picia.
Warto jednak podkreślić, że duże znaczenie w przypadku uzależnień wśród sportowców odgrywa poziom wyczynu sportowego. Światowy, wysoki poziom zawodowstwa może stanowić czynnik chroniący przed szkodliwym spożyciem.
Zmagania w życiu codziennym
Należy także pamiętać, że sportowiec to przede wszystkim człowiek, który mierzy się również z problemami życia codziennego. Zanim zawodnik dojdzie do etapu, w którym będzie w stanie utrzymać się ze sportu, musi pokonać długą drogę, niejednokrotnie wiążąc treningi, zawody, zgrupowania z pracą zarobkową. Oczywiście do tego dochodzi życie rodzinne, relacje z bliskimi, przyjaciółmi, które mimo iż stanowią istotne źródło wsparcia, to czasem bywają powodem zmartwień i stresu. W niektórych przypadkach, możemy się spotkać ze sportowcami, którzy zmierzyli się ze skrajnym doświadczeniem, takim jak utrata bliskiej osoby, katastrofa, wypadek. Takie sytuacje mogą skutkować traumą, stresem pourazowym, a w takich przypadkach, współpraca ze specjalistą jest konieczna.
Podsumowując, psycholog sportu będzie pracował z zawodnikiem w celu optymalizacji jego występu sportowego, a także z osobami w jego otoczeniu, w celu usprawnienia tego procesu. Praca psychologa sportu skupia się na karierze zawodowej sportowca. Psychologia w sporcie jest skierowana do osoby, która obrała karierę sportowca i zmaga się z problemami życia codziennego.
Różnice z pozoru mała, przy głębszej analizie nabiera dużego znaczenia, zarówno dla samego zawodnika, jak i dla specjalisty, który podejmuje się współpracy z nim. Ważna jest świadomość ograniczeń własnych kompetencji zawodowych i umiejętność przekierowania podopiecznego do odpowiedniego eksperta, gdy zaistnieje taka potrzeba.
Chciałbyś/chciałabyś rozpocząć współpracę? O coś zapytać? A może o czymś opowiedzieć lub podzielić się swoją opinią, przemyśleniami? Chętnie Cię wysłucham! Pamiętaj, złe pytanie to te, które nie zostało zadane.
